"Jiddu Krişnamurti: Mənəvi inqilab" - Eyvaz Usubov

İntellektual azadlıq:

Bildiyin hər şeyi unut;

Sabah çiçək açarmış kimi yenidən başla...

Ötən əsrin önəmli fikir adamlarından olan hind əsilli filosof Jiddi Krişnamurtinin "Mənəvi" (psixoloji) inqilab" kitabı, onun müxtəlif mövzulardan ibarət fəlsəfi mühazirələrinə əsaslanaraq hazırlan-mışdır. Müəllifin əsas ideyasını,
kitabın başlığındakı "Yaşadığımız dünyada əsaslı dəyişikliklər yaratmaq"  fikrindən də rahatlıqla sezmək mümkündür. Krişnamurti, ilk baxışdan ənənəvi Yaxın Şərq fəlsəfəsi, zehni ətraf aləmdən təcrid edərək özlüyündə ruhi sakitliyə, hüzura (rahatlığa) qovuşan insan modeli verirmiş kimi görünsə də, əslində, günümüzdə də davam edən bir çox ciddi mənəvi və praktiki problemlərə fərqli baxış və çözüm yolları təklif edir. Bunun üçün isə, Krişnamurti, bizə, özümüzü kəşf etməyi, ideologiyaların əsiri olmamağı, yəni, həyatımızdakı idarəetmənin öz əlimizdə olmasının vacibliyini vurğulayır.  

"Uşaqlarınızı sevsəydiniz, müharibələr olmazdı"

Krişnamurti, keçmişi kənara buraxmağı, bizim genimizi daşıyacaq davamçılarımızın xoş yaşaya biləcəyi gələcəyə fokuslanmağın faydalı olacağını düşünür. Onun fikrincə, əsl meditasiya, bütün bizə öyrədilənləri unutmaq, özünüdərkə çatmaq və reallıqla soyuqqanlı şəkildə üz-üzə, göz-gözə gəlməkdir. O, bunu "intellektual azadlıq" adlandırır və fikrini bir neçə fəlsəfi təkliflə əsaslandırır:

Bildiyin, öyrəndiyin hər şeyə ölü kimi reaksiya ver; *

Növbəti gün, yenidən çiçək açarmış kimi başla (kəşf etməyə yönəl); *

Həyatda qalıcı nəsə varmı? Həyata yenidən necə baxılacağını öyrənmək, həyatın ən möhtəşəm proseslərindən biridir.

Krişnamurtiyə görə, reallıq həyatın özündə, çəkdiyimiz qəm-kədər, iztirablardadır. "Kədər bizi başa gələn şeylərə baxmağa, onları nəzərdən keçirməyə vadar edər. Kədərdən, iztirabdan qaçmaqdansa, onunla birlikdə qalaraq kədərə son qoymaq olar". Bu, sanki, Nitsşenin "Ecce Homo" (Özə qayıdış) əsərindəki "Ağrı -  həyata qarşı etiraz sayılmamalıdır" fikri kimi, həyat qarşısında dirəniş, mübarizə motivini xatırladır.

Krişnamurti, ölümsüzlük düşüncəsini kənara buraxıb, sonlu olacağımızı dərk etməyi, bundan öncə isə, içimizdəki neqativləri öldürməyi önərir. Bunun qarşılığı olaraq, "Sevgi hər an bütünlüklə yenilənən şeydir" - deyə, qeyd edir. Ənənələr, xatirələr düşüncəyə bağlıdır, düşüncə isə, keçmişə. Keçmişdən qurtulmaq və hazırki anı yaşamaq, zehnin rahat buraxılması üçün ən gözəl üsuldur. "Qəzəbli adam qəzəbin özüdür" deyərək, hadisələrə neqativ yanaşmağın şəxsi psixologiyamıza da ziyanlı ola biləcəyi mesajını verir.

Krişnamurti, bizi əhatə edən, özümüzü əsirinə çevirdiyimiz şeylərdən azad olmağımızın gərəkli olduğunu düşünür:

"Dərk etdiyiniz şeyi tərk etməsəniz, onun əsirinə çevriləcəksiniz"

Müəllif, yaşadığımız dünyada səssiz, fəaliyyətsiz qalmağa haqq qazandırmır. Onun fikrincə, sevginin, mübarizənin olmadığı yerdə zorakılıq baş qaldırar və insan, bu hallara qarşı gəlməlidir.

"Güc - mövcud olanı aradan qaldırmağı dərk etməkdir.

Sevgi olmayan şeyi rədd etdiyimiz zaman, sevgini kəşf edərik"

Krişnamurti, boşluq hissindən, mənəvi sıxıntılardan qorxmamağı, əksinə, vəziyyəti öz xeyrimizə çevirə bilməyi təklif edir. Bu vəziyyəti "boşluq içərisində davamlı olaraq özünüyeniləmə" adlandırır. Bu fikir, Göte`nin "Faust"undakı "Yaşamaq istərsən, vuruş həmişə" fikrini də xatırladır.

Digər özünükəşfə yönəlikli düşünərlərdə olduğu kimi, Krişnamurti də, yöntəmləriylə üzərimizdə düşüncə ağalığı, yolgöstərənlik etmək istəmir. Əsər boyu, sadəcə, daxilimizdəki qarışıqlığın, zorakı meyillərdən arınmanın birlikdə kəşf edilməsinə çalışılır. Krişnamurti qeyd edir ki, özünüzdən, öz daxili səsinizdən savayı, heç kimə inanmayın, hətta Krişnamurtiyə belə.

Qeyd edim ki, əsərdə bəzi razılaşmadığım, mübahisəedici məqamların da olduğunu düşünürəm. Məs., "Günahsız zehin - yaranı növbəti günə daşımayan zehindir.

Həqiqət yolsuzluqdur.

Axtarış içində olan zehin həqiqəti tapa bilməz.

Aydınlanmış zehin - heç bir şey axtarmayan zehindir" kimi. Lakin, ümumi olaraq, gündəlik zehnimizi azad buraxmaq, həyatla olduğu kimi üzləşməli, onu anlamını kəşf etməli, mövcud sistemin ardınca getməyin insanı və zehni mexanikiləşdirməsi və s. bu kimi fikirləri, üzərində düşünüləcək mövzulardır. Və son olaraq, Krişnamurtiyə görə, dəyişilməsi lazım olan, ideologiyalar, dünya deyil, biz özümüzük!  

Kitabdan seçilmiş cümlələr:

İnsan dərk etmədiyi, yaşamadığı bir şeyi necə təkrarlaya bilər?

Boşluq - öz təkliyimizdən qorxmaqdır

Fövqəladə səssizliyin sözlərə ehtiyacı yoxdur

İç səsini dinlə.

Zehninə güvən və onu rahat burax..

Heç nəyi qorxu və tam harmoniya dərəcəsinə çatdırma. *

Qorxudan tam qurtulmasaq, xaos bitməyəcək

Düşüncə - ağrını yaşadan həzzi saxlayır

Dəyişmək üçün çevrəyə bel bağlasanız, özünüzü aldatmış olacaqsınız

Ölüm - bilinən şeylərin sonudur.

Daxilimizdəki konfliktə son vermək üçün boşluğa ehtiyac var

İtaət etmək nəyinsə ardınca getməkdir, nəyinsə təsirinə qapılan zehin heç vaxt azad yaşaya bilməz.

Yaradıcı reallıq seçimsiz fərqindəliklə əlaqəlidir. Reallığı kəşf etmək üçün zehin tam boş olmalıdır

Qeyd: * - bu hissələri orijinal sitata müəyyən dəyişikliklər edilərək (mənası eyni qalaraq, daha qısa olmaq etibarilə) təqdim etmişik.

P.S. Musiqi:

"Cənnətə səyahət..."

Film:

"Gedərkən arxasınca baxmamışdı, bəlkə də göz yaşlarını gizləmək üçün... Bir şeyi öyrənmiş oldu bizim dünyamızdan: yalan söyləməyi; eyni zamanda mənə bir şeyi öyrətdi: əsl sevgini - məni tərk edə biləcək qədər çox sevmişdi...
O, bu dünyaya uşaqlar kimi çılpaq gəlmişdi, uşaqlar kimi düşünürdü, çoxlu suallar verirdi..."

- PK (Peekay)  

Müəllif: Eyvaz Usubov