"Kimlik və reallıq: Sosial status" - Eldar Əsgərov

Sosial Status

Özümüzü digər insanlara təqdim etməyimiz üçün seçdiyimiz yollar, müəyyən bir situasiyada tutduğu-muz yol Sosial Vəziyyəti-mizi izah edir. Həkim otağında həkim bir statusu, tibb bacısı bir statusu, qeydiyyatçı isə digər bir statusu tutur. Bəzi statuslar digərlərindən daha çox nüfuz və güc daşıyır. Cəmiyyətimizdə həkim statusu tibb bacısı statusun-dan daha prestijlidir və tibb bacısı
statusu qeydiyyatçı statusundan daha nüfuzludur. Evdə ana, ata, böyük uşaq, kiçik uşaq və nənə və babanın mövqeləri də var. Çoxumuz həyatımızda bir sıra fərqli statuslar tuturuq. Hər situasiyadan olan fərqli vəziyyətlərimizin hamısının toplusu bizim Status Dəstəmiz adlanır.

Status rəmzləri

 Bəzən Vəziyyət işarələrini və ya müvafiq statusun işarələrini və ya simvollarını daşıyırıq. Kollektiv şəraitdə professorlar statuslarını müəyyənləşdirmək üçün akademik regaliya (xüsusi, fərqləndirici geyim və emblemlər) daşıyırlar. Uğurlu iş adamları cəmiyyətdə yüksək maliyyə vəziyyətini göstərmək üçün lüks avtomobillər sürə bilər və ya bahalı geyim və ya zinət əşyaları geyinə bilər. Gəlin üzüyü də mədəniyyətimizdə bir status simvolu nümunəsidir, çünki taxanının evli olduğu mesajını verir. Bütün status simvolları müsbət deyil. Bəzi ştatlarda, sərxoş vəziyyətdə bir avtomobil idarə etməkdə ittiham olunan bir şəxs, maşınlarına "DUI" (Təsir Altında Sürmə) və ya "Məhkum DUI" yazan bamper stikeri qoymalıdır. Tampon etiketi, cəmiyyətimizdə ümumiyyətlə aşağı baxılan bir vəziyyəti göstərir.

Status uyğunsuzluğu

 Həyatımızın istənilən nöqtəsində birdən çox statusa sahib olmağa meylliyik və çox vaxt müxtəlif statuslarımız arasında ardıcıllıq olur. Bir şəxs, adətən eyni şəxsdə üst-üstə düşməyən bir və ya daha çox statusu tutduqda status uyğunsuzluğu ilə nəticələnir. Kollec tələbəsi olan yetmiş beş yaşlı bir nənə və klassik şəkildə hazırlanmış Şekspir aktyoru olan bir taksi sürücüsü hər ikisi də status uyğunsuzluğunu nümayiş etdirir.

Master Status

Bir Master Status bütün digər statusları ləğv edir və ilk olaraq başqalarına tanıtdığımız bir hala gəlir. Bir çox insanlar üçün peşə onların master statuslarıdır, çünki bu, gəlirləri, təhsili, bacarıqları və maraqları haqqında bu qədər məlumat verir. Cəmiyyətin qalan hissəsindən bir şəkildə fərqlənən insanlar fərqli bir master statusuna sahib ola bilərlər. Homoseksual olan bir çox insan üçün cinsi oriyentasiya onların master statusuna çevrilir və başqaları həmin insanların adlarını eşidəndə bunu düşünürlər. Peşəkarlar, idmançılar, ailə üzvləri və icma rəhbərləri kimi statuslar homoseksuallar statusundan sonra ikinci dərəcəlidir.

Qlobal mədəniyyətlərdə master statuslar

Kişilər kimi qadınların bir çox imkanların verilmədiyi mədəniyyətlərdə, cinsiyyətləri onların master statusudur. Amerika Birləşmiş Ştatlarının bir çox ərazilərində azlıqların irqi və ya etnik mənsubiyyətinin master statusu olduğu iddia edilə bilər. Digər master statusları məşhurlar, var-dövlətlər və ya fiziki qüsurları ola bilər. Bir insanın tuta biləcəyi bütün digər statuslardan asılı olmayaraq, başqalarına dərhal görünən status ən böyük təəssürat yaradır və başqalarının bu fərdə olan hisslərini təsir edir.

Stiqmalar
  Bizdə olan əlamətlərdən bəziləri əslində damğadır. Goffmana görə, Stiqma, başqalarının gözündə nüfuzumuzu itirməyimizə səbəb olan bir hiylə və ya xüsusiyyətdir. Üzü ciddi şəkildə pozulmuş şəxsin həmyaşıdları və iş yoldaşları arasında nüfuzunu itirmə ehtimalı olduğu kimi, pozulmuş bir üz stiqma ola bilər. Bir çoxları homoseksuallığını stiqmatik bir xüsusiyyət hesab edirlər. Geniş yayılmış homofobiya səbəbiylə bir çox homoseksual insanlar düşünürlər ki, çox az adam onların homoseksual olduğunu bilir.

 Goffman, sabit, şiddətli və ya hər ikisindən ibarət bir damğanın insanın korlanmış Şəxsiyyətə səbəb ola biləcəyinə inanırdı və başqaları onları daim mənfi işığa salacaqlardı.
Məsələn: Məhkum edilmiş cinayətkarların korlanmış şəxsiyyəti var. Onların fəlakət master statusu nəinki deyil, həm də cəmiyyətin həmişə məhkum edilmiş cinayətkar kimi düşündükləri bir mənfi bir damğadır. Məhkum edilmiş bir cinayətkar olmaq o qədər ləkələyici olur ki, fərdlər vaxt vermiş və bərpa olunmuş olsalar da həmişə cinayətkar kimi düşünüləcəklər.

Deqradasiya Mərasimləri

Bir fərdin şəxsiyyəti artıq mövcud şəxsiyyətlərdən fərqli olduğu halda, bəzən onun mənsub olduğu qruplar onun yeni şəxsiyyətini necə idarə etmək barədə qərar verməli olurlar. Şəxsiyyətləri korlanmış şəxslərlə münasibətlərin bir yolu deqradasiya mərasimidir. Harold Garfinkel-ə görə, Bir Deqradasiya Mərasimi, bir insanı bir qrupdan çıxartmaq və bu şəxsiyyətini bir qrup üzvü olaraq sıradan çıxarmaq üçün hazırlanan bir ritualdır.

Tərcümə edən: Eldar Əsgərov

Mənbə: SparkNotes