Tarixin ən böyük filosoflarından xoşbəxtlik sirrləri - Chris Weller

Diqqətlə hazırlanmış bir film siyahısı əlbəttə sonsuz xoşbəxtlik mənbəyi ola bilər. Amma bəzən hələ də əskik bir şeylərin olduğunu hiss edirik. Bele vəziyyətlərdə kürəyimizi müdriklik tarixinin böyük mütəfəkkirlərinə söykəmək faydalı ola bilər. Bu halda, filosofların xoşbəxtlik haqqında nələr kəşf etdiklərinə bir göz gəzdirək.

“Sonu xoşbəxtliyə çatan bir yol yoxdur: Yol xoşbəxtliyin özüdür.” Gautama Buddha (b.e.ə. 500) “Hədəf səfərdir” təkrarlamasına bənzər şəkildə, Buddha xoşbəxtliyi bir yerə, bir şeyə çatmaqdan çox şəxsin həyatda tapdığı doyum olaraq təyin edir. Çatılması lazım olan mütləq bir məqsəd olmadığını deyən Buddha, xoşbəxtliyi ancaq səfər zamanı tapacağımıza inanır.

“Hər mövzuda tədbirli olmalıyıq, ancaq sevərkən tədbirli olmaq həqiqi xoşbəxtlik üçün ən zərərlisidir.” Bertrand Russell (XIX əsr) Riyaziyyat və məntiq aşiqi olan Bertrand Russellin, xoşbəxtlik kimi müzakirəyə açıq bir mövzu ilə maraqlanması xarakterilə ziddiyyətli görünür. Lakin, xoşbəxtliyin sevgiyə tamamilə təslim olmaqla tapıla biləcəyinə inanması qulağa məntiqli gəlir ki, görünüşünə görə bu mövzuda elm də onun yanındadır.

“Xoşbəxtlik, güclə artan, müqavimətin öhdəsindən gəldikdə ortaya çıxan bir duyğudur.” Friedrich Nietzsche (XIX əsr) Bığları ilə məşhur Nietzsche üçün xoşbəxtlik bir növ şəxsin ətrafındakılar üzərində sahib olduğu nəzarətdir. Alman filosof tez-tez gücün (və güc əksikliyinin) insan həyatına təsirləri haqqında yazırdı. Insan ancaq müqavimət göstərdiyi təqdirdə “fərd” olmaq azadlığına qovuşur. Və bunun sayəsində xoşbəxt olur.

“Xoşbəxtlik daha çoxu üçün çalışaraq deyil, daha azdan zövq almaq qabiliyyətinə çatmaq ilə əldə edilir.” Sokrates (b.e.ə. 450) Ən böyük mütəfəkkirlərdən olan Sokrata görə xoşbəxtlik xaricdən gələn mükafatlarla, başqalarından eşidilən təriflərlə əldə edilə bilməz. Əksinə şəxsin özünə bəxş etdiyi xüsusi, şəxsi müvəffəqiyyətlərdən gəlir. Ehtiyaclarımızı azaltdıqca, kiçik xoşbəxtliklərin dəyərini anlayırıq.

“Xoşbəxt olmaq üçün təkcə özünə ehtiyac duyan adam, xoşbəxt bir həyat üçün ən qısa və praktik yolu tapmışdır deməkdir.” Platon (b.e.ə. 500) Platonun xoşbəxtliyi, müəllimi Sokrat kimi izah etməsi çox da təəccüblü deyil. Platonun xoşbəxtlik anlayışı daha çox fərdi inkişaf yönümlüdür. Keçən ildən daha çox kitab oxumaq, daha sürətli qaçmaq kimi müvəffəqiyyətlərimizdən hiss etdiyimiz məmnuniyyət xoşbəxtlik gətirəcəkdir, Platona görə.

“Xoşbəxtlik bizə bağlıdır.” Aristoteles (b.e.ə. 300) Aristotelin, xoşbəxtliyin bizim bəsləyib, təcəssüm etdirdiyimiz bir şey olduğuna inanırdı. Bir başqa cür desək, başqalarının bizə verdiyi bir hədiyyədən çox öz özümüzə yaratdığımız və qorumaqda məsuliyyətli olduğumuzu irəli sürürdü.

“Xoşbəxtliyi, istəklərimi təmin etmək yerinə, onları məhdudlaşdıraraq tapdım.” J.S. Mill (XIX əsr) John Stuart Mill, liberalizmin yaradıcısı və bəlkə də liberalizmin tarixindəki ən əhəmiyyətli insan idi. Azadlıq fikrini yaya bildiyi hər yerə yaydı. Xoşbəxtlik mövzusunda, o da Antik Yunan fikrini mənimsədi. Ətrafını zirzibillə doldurmaqdansa, faydaçıllığa inandı. Hər şeyin məqsədinə uyğun istifadəsinin lazım olduğunu deyirdi və ehtiyacı olmadığı hər şeyi həyatından çıxarırdı..

“İnsan yaxşı şeylər düşündükcə həm öz dünyasını, həm də bütün dünyanı daha yaxşı bir hala gətirir.” Konfutsi (b.e.ə. 500) Konfutsinin xoşbəxtliyə yanaşması tarix boyunca Müsbət Düşüncənin Gücü kimi bir çox kitabda əks olunur. Konfutsiyə görə xoşbəxtlik, biz onun varlığına inandıqca özünü artırır. 

“İnsanlığa bəxş edilmiş ən böyük nemət, hər kəsin içində və çata biləcəyi bir yerdir. Müdrik şəxs sahib olmadığını istəmək yerinə, özündə nə varsa onunla xoşbəxt olmağı bilər.” Seneca (b.e.ə. 400) Filosof Seneca, dövrümüzdə psixoloqların “nəzarət mərkəzi” dedikləri şeyə inanırdı. Bəzi insanlara görə mərkəz şəxsdən kənarda yaşayır. Bu şəxslər davranışlarının xarici güclər tərəfindən yönləndirildiyinə inanırlar. Digərlərində isə (Senecanın xoşbəxt dediyi şəxslərdə) mərkəz şəxsin içindədir.

“Bədbəxtsənsə keçmişdə yaşayırsan. Narahtasansa gələcəkdə yaşayırsan. Rahatsansa bu anda yaşayırsan demekdir.” Lao Tzu (b.e.ə. 600) Ümumiyyətlə “Yaşlı Adam” deye anılan Lao Tzunun əslində kim olduğundan kimsə əmin deyil. Amma bu müdriklik fiquru min ili aşıb dövrümüzə çatmışdır. Tədqiqatlar göstərir ki, ən böyük xoşbəxtliklər şəxsin bütün diqqətini tələb edən işlər nəticəsində ortaya çıxır: dərin bir söhbət, yaradıcı bir iş kimi.

“Həyat, həll edilməsi lazım olan bir problem deyil, yaşanması lazım olan bir gerçəklikdir.” Kierkegoor (XIX əsr) Kierkegoor da xoşbəxtliyin anı yaşayıb, anın dadını çıxarmaqdan qaynaqlandığına inanırdı. Mövcud şərtləri problemlərə çevirməyi buraxıb, onları təcrübə olaraq görməyi başladığımız zaman xoşbəxtliyə çata biləcəyimizi müdafiə edirdi.

“Xoşbəxtlik kəpənək kimidir. Siz tutmağa çalışdıqca o qaçır. Nə vaxt ki, diqqətinizi başqa şeylərə verirsiniz, ancaq o zaman gəlib çiyninizə qonar.” Henry David Thoreau (XIX əsr)

Vətəndaş itaətsizliyi müdafiəçisi, transsendentalist bir filosofun xoşbəxtliyə passiv bir yanaşmada olması çox da təəccübləndirici deyil əslində. Waldendə detalları ilə açıqladığı kimi, Thoreau adəti pozmağı seçdi. Vərdişlərdən uzaq durdu. Bəlkə də təsadüflərə olan bağlılığından qaynaqlanaraq, daha geniş, zamandan və məkandan müstəqil bir xoşbəxtlik tapa biləcəyinə inanırdı. Bu yanaşma, digər filosofların anı yaşamağa istiqamətlənmiş yanaşmaları ilə də uyğunlaşır

Türkcədən Tərcümə: Ramilə Heydərova

https://dusunbil.com/tarihin-en-buyuk-filozoflarindan-mutluluk-sirlari/

Mənbə: Tech insider

Müəllif: Chris Weller