Qaraqan - əsl adı Elxan Zeynallı, azərbaycanlı repçi, müsiqiçi, yazıçı,
jurnalistdir. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür. Milli Kitab mükafatı
müsabiqəsinin ilk qalibidir. Hal hazırda 10 romanın və 4 albomun müəllifidir. Mənim
vikipediyadan copy paste etdiklərim bu qədər,
Qaraqanda isə yox. Mən burada onun replərini, jurnalistika fəaliyyətini və sair
etdiklərini yox, məhz
“yazıçılıq fəaliyyəti” (əgər belə deməyə dilin dönməzsə)
haqda danışacam.
Qaraqan qədər çox “kopyala yapışdır” edən ikinci bir azərbaycanlı
yazıçı görməmişəm. O rus və türk serialları qədər copy paste edir. Normalda bu
funksiyanı mən kompüterdə görməyə alışsam da, bəzən hətta indiki dövrdə tez-tez insanlar, bilmirəm
öz ideyası olmadığından, yoxsa oxucunu ələ salmaqdanmı ötrü, yoxsa mənə məlum
olmayan başqa bir səbəbdənmi, kitab yazarkən başqa kitabları oxuyub, onların
kitablarını yazırlar və müəllifin adı olan yerdə öz adlarını qeyd edib, çapa
verirlər. Bu hal Qaraqan üçün də istisna deyil. Bəzi yazıçılar var ki, məsələn
ingilis yazıçı fantastı və qrafik romanisti Nil Geiman irland əsilli ingilis
yazıçısı Artur Konan Doylun “Al qırmızı edüt” kitabını oxuyur və öz kitabında
“Zümrüdü edüt” adını verərək birbaşa Şerlok Holmsa göndərmə edir və oxucuya bu
kitabın o əsərdən ilhamlandığı aydın olur (bundan başqa o öz kitabında bunu
qeyd də edir). “Şerlok Holms” personajına aid kitabları və ya məşhur amerika
mistik, qorxu, fantastik və elmi fantastik yazıçısı, jurnalisti Hovard
Lavkraftın “Ktulhu” haqqında kitablarını oxuyub onun davamını və ya öz
versiyasını yazan onlarla yazıçı adı çəkmək olar. Praktikada buna profesional
yazıçılar arasında da çox rast gəlmək olar. Onlar əhvalatı oxuyur, natamam
qalırlar, özlərinin yeni ideyaları olur və ya o dünyanı genişləndirmək qərarına
gəlirlər. Beləcə də yazıçı öldükdən sonra da personajı sağ qalır. Bəziləri
kreativ ağıla malik deyil və yeni nəsə yarada bilmir. Onlar isə tərcümə ilə məşğul
ola biləcək alternativə sahibdirlər. Xüsusən də, Azərbaycanda yaxşı tərcüməçiyə
çox ehtiyac var. Tərcüməçilərimizin çoxu tez və asan pul qazanmaq üçün romantik
türk kitabları tərcümə edir və ya “yola vermək” xətrinə kitabları “necə gəldi”
tərcümə edir. Onların arasında haqqını yeyə bilmədiyim, yaxşı tərcüməçilər də
var, amma indi nisbətən düzəlməyinə baxmayaraq, əksəri hələ də dediyim kimidir.
Məsələn, elə götürək müasir amerika yazıçısı və sərbəst jurnalisti Çak
Palanikin “Döyüşçü klubu” kitabını: nə qədər yaxşı kitab olmasına baxmayaq tərcüməsi
çox bərbaddır (bu hələ ən pis tərcüməmiz deyil). Elə o kitabın özünün, eləcə də
yüzlərlə başqa kitabların azərbaycanca tərcüməsi yoxdur. Amma yox, Qaraqan kimi
Palaniki oxuyub onu köçürmək daha yaxşıdır?
Elə ilk kitabı olan “A” yazısı (onun yazılarına roman, kitab və ya əsər
dedikdə ürəyim ağrıtdığı üçün onun yazılarına, elə yazı da deyəcəm) Çak
Palanikin “Döyüşçü klubu” kitabının “copy paste”-dır. Bu əfsuslar olsun ki,
onun “yazıçılıq” karyerasında ilk və son hal deyil.
“Mələk” yazısı amerikalıların 2010-cu ildə çəkdiyi Megan Foks, Bill
Mürrey kimi məşhur aktyorlarının rol aldığı “Passion play” filminin copy
pastesidir. Seçdiyi film belə güclü film deyil. 15 milyonluq büdcə ilə kassadan
4 minə qədər pul toplaya bilib və kritiklər eləcə də izləyənlər 5 bala kimi
qiymətləndiriblər.
Başqa bir yazısı olan “Evakuasiya” yazısı “Labirintdən qaçış”
dünyasından götürülüb. Yenə də hədəfdən vurmayıb. Ceyms Daşnerin eyni adlı
kitab dünyasından ilhamlanıb, filmə adaptasiya olunan bu filmlər eləcə də
kitablar antiutopiya janrında verilsə də, yeniyetmə ədəbiyyatyıdır. Daha çox
qorxulu hekayəyə bənzəsə də oxucunu qorxutmur, mistika kimi görünür, amma
oxucunu təəccübləndirəcək, ya sual verdirəcək bir xüsusiyyəti yoxdur. Həm
kitabları, həm də filmləri, xüsusən də filmləri məntiqi xətalarla doludur. Onun
kimi yeniyetmə antiutopiyası adı ilə çapdan çıxan kitab seriyaları və film
seriyalarından “Aclıq oyunları”, “Divergent” dünyalarını və yeniyetmə
romantikası kimi verilən “Alatoranlıq” və “Bozun 50 çaları” seriyaları vardır.
Bu kitab və filmlərin hər birinin ayrıca xüsusi analizdə və müqayisələndirilməısinə
ehtiyac var, amma bu ayrı bir mövzudur. Yuxarıda sadaladığım kitabların
yazıçıları klişelərdən istifadə etsələr də, kitabları məntiqi xətalarla aşıb
daşsa da və s. çox bərbad kitablar olmağına baxmayaraq, heç olmasa öz
kitablarıdır. Qaraqan isə, orta və yaxşı səviyyədə kitabları götürüb onları bərbad
hala salır. Yaxşı ki, film və kitab zövqü zəifdir və əsasən pis kitab və filmləri
kopyalayır.
Onun triumfu isə amerikalı rejisor Piter Cozefin “Zeitgest” dokumental
filmindən 1 yox, 2 də yox, düz 3 kitabı köçürməsidir. Yazar kimi karyerasının hər
addımında plagiatla rastlaşdığımız Qaraqanın bu kitabları “1-ci addım”, “2-ci
addım” və “3-cü addım” adlandırır. Elə bütün filmin sözlərini kitab halına
salıb çap etsəydi daha rahat olardı, hər dəfə özünü niyə əziyyətə salır
anlamıram.
Ümumiyyətlə yazıçı özü də çox fərqli fikirlər səsləndirir. Onun bir çox
fanatları “İnsandır, fikirləri kitabdan kitaba dəyişə bilər.” deyəndə isə,
“Eyni kitabda fikri dəyişir.” deyirəm. Eyni zamanda bir yazıçı kimi sabit yazı
stili, təsvir bacarıqları çox zəifdir. “3-cü addım”-ında elmə daha çox köklənir
və orada elmi falsifikasiya edir, saxta məlumatlar verir. Artıq həlli tapılan bəzi
elmi sualları sual olaraq qoyur, mənbə vermir və s. Onun fanatları burada deyir
ki, “O ki, alim deyil...”, mən də cavab olaraq “Onda elmi kitab yazmasın deyirəm.”
Kitabları məntiqi uyğunsuzluqlarla doludur. Eyni zamanda cinsi azlıqların adını
həmişə negativ mənada çəkir, başqa cümləsində isə Avropanın necə gözəl olduğunu
heç kimin bir-birinə pis baxmamasından danışır. Daha nələr-nələr...
Onun hər yeni kitabını oxuyanda, elə bu qədər, hətta bundan daha çox bəyənmədiyim
xüsusiyyətlər tuturam, amma hamısını qeyd etmədiyim və yadımda qalmadığı üçün
ancaq bu qədər tənqid edə bilirəm.
Bəziləri fikirləşə bilər ki, onu boş yerə pisləyirəm və ya başqa nəsə qəsti
qərəzliyim var, amma bu təkcə mənim yox, çox adamın səsləndirdiyi fikirdir. Bir
şəxsin facebook postunda yazdıqlarını oxuyaq:
“ “A” romanı Çak Palanikin döyüşçü klubundan plagiatdır. Həvəsim
olsaydı digər kitablarını oxuyub. hardan plagiat olduğunu deyərdim, amma həvəsim
yoxdur. “Bir milyon dollarım olsaydı” kitabında Qaraqan “varlı milyonçu” sözlərini
yazıb. Bəyəm kasıb milyonçu da olur? Kitab başdan ayağa leksik və fonetik
qüsurlarla doludur. Ancaq biz bunları deyəndə, adımıza “Paxıl, gözü görməyən”
deyirlər. Əks arqumentiniz varsa siz də yazın, amma arqument olmadan boş yerə
hay küy salmayın”
Bu yeganə hal deyil, bunun kimi onlarla başqa oxucular ki, feysbukda
belə tipli postlar paylaşırlar. Mən bunu təkcə Qaraqana demirəm, əminəm ki,
onun kimi plagiatları olan başqa yazıçılarımız da var və əminəm ki, onlar da Azərbaycan
Yazıçılar Birliyinin üzvləridir. Bu çox məyusedici haldır. Əgər yazıçlar
birliyində plagiatla məşğul olan yazıçı varsa deməli haradasa problem var. Problemin
nəşriyyatda, yazıçıda, oxucuda yoxsa tamam başqa birində olduğunu isə siz müəyyənləşdirin...
Rövşən Nəzərov
Qeyd: Yazı müəllifin şəxsi fikirlərini ifadə edir. Redaksiyamız istənilən əks fikri yayımlamağa hazırdır.
Yorumlar
Yorum Gönder