"Cinsiyyət və Fəlsəfə, hüzursuz yataq yoldaşları" - Devid Rutledge

Filosoflar öz seks həyatlarını araşdırmaq istəmədikləri üçün seks haqqında danışmaqdan çəkindi-lərmi?

Həyatın güclü qüvvələrindən biridir, ancaq seks fəlsəfə üçün çətin mövzulardan biri olduğunu göstərmişdir. Bunun, filosofların öz cinsi həyatlarını işin içinə gətirməyə istəksiz olması ilə bir əlaqəsi ola bilərmi?

(foto - "Sex and Philosopyh" film, 2005, Moshen Makmalbaf)

Jeo Gelonesi seks haqqında düşünən üç çağdaş filosof ilə danışır.

Seks. Çox bəsit bir söz,ancaq çətin bir işdir. Təbii ki, çağlar boyunca filosoflar bundan heç danışmadı deyə bir şey yoxdur. Platon-un Simpozium'undan Michel Foucault-un Seksuallığın Tarixi'nə qədər Eros'un təbiəti fəlsəfi düşüncədən qaça bilməmişdir. Kierkegaard və Nietzsche hərəkətə keçmişdir. Ancaq fəlsəfənin əsas mövzusu olaraq seks zaman içində möhkəm və tutarlı bir maraq  oyandıra bilməmişdir. Freydçi inqilabdan çox uzaq bəzi çağdaş filosoflar seks haqqında təkrar düşünməyimizi xahiş edirlər.

Qərbi Sidney Üniversitetindən Peter Banki önə çıxmağa heç çəkinmir. Onun intuisiyası filosofların öz bədənlərini anlamaqda yavaş olduqları və buna görə də kəşf üçün gərəkli bağlantıları qurmaqda çətinlik çəktikləri yönündədir.Banki belə deyir:

"Filosoflar sanki heç seks həyatları yoxmuş kimi, sanki bu geniş təcrübə qitəsinin onların düşüncələri üzərində hər hansı bir təsiri yoxmuş kimi fəlsəfə ilə məşğul olurlar. Jackgues Derrida da buna diqqət çəkir"

Banki seksdə gerçəktə nə olduğuna dair çox az fikrimiz olduğuna inanır. Michel Foucault Qərbdə seksuallığın gizli tarixini açmaqda möcüzələr yaratmış ola bilər. Amma ən təməl halı ilə tamamilə gerçəkdəki erotik an hələ açılmağı gözləyən bir sirdir.

Banki yaxınlığın bizi cavaba yaxınlaşdıra biləcəyini düşünür:

"Seksə daha çox yer ayırsaq, düşüncəmizdə nələr olar?"

Banki'yə görə sekslə əlaqəli düşüncə tarixində iki əsas düşərgə olmuşdur: Seks pozitif və seks neqatif. Neqatif tərəfdə seksin həzz və zövq almaq üçün deyil, sadəcə çoxalmaq üçün etməli olduğumuz yönündə geniş bir fikir iddia edən Platon-u, Augustinen-i və Kant-ı görür. Bu klassik yanaşmanın altında gizlidən heyvanlıq təhlükələri gizlənməkdədir. Pozitif tərəfdə isə Nietzsche, Freud, Bataille, Schlegel və təbii ki, De Sade yer alır. Və təbii müasirləşən Qərbdə inkişaf etməkdə olan seksuallıq haqqında cığır açmış əsərləri ilə özünə böyük bir yer ayıran Michel Foucault-nu unutmamaq lazımdır.

Banki tamamilə formalaşmış filosof rolunu yaxşı oynayır. Boş vaxtlarında seksuallığı bütün ifadəsi ilə araşdıran festivalların sənət rejissorudur. The Novie Orgy və The Dancing Whip (Rəqs edən qamçı) kimi başlıqları olan atelyelər təşkil etmiş olduğundan,özünün bədən və zehin birləştirmə proyektində işlədiyi aşkardır.

"Seksin nə olduğunu ya da cinsi əlaqədə olduğumuz zaman  nəyin baş verdiyini dəqiq bilmirik" deyir. "Mövqeyini təyin edib onu bir yerə sabitləmək həqiqətən çox çətindir. Seks qəti bildiklərimizi və özümüzü aldığımız güvənilirlik halını tərsinə çevirir və bildiklərimizi qarışdırır.Məni həyəcanlandıran da budur.

Buna görə də əgər seks daha dərin bir rasional düşünmə prosesinin başlanğıcından belə qaça bilirsə, bəlkə də həqiqətən psixoanalizə aiddir.

Derrida-nın naşiri və həmkarı Anne Dufourmantelle, məşhur bir fransız psixoanalistidir.Eyni zamanda da bir filosofdur. Onun son kitabı "Blind Date"-də aydınlatıcı olması gözlənən bir ev idarəsi üçün seks və filosofu bir araya gətirir.

"Seksin problemi həmişə qaçmasıdır" deyir. "Mövzuyu qavradığınızı düşündüyünüz anda birdə baxırsınız ki, artıq onun kənarında qalmısınız. Burada da psixoanalizi ortaya çıxarmaq vəziyətində qalıram. Çünki bədənimiz həm düşüncə, həm də maddidir. Yəni seksuallaşdırılmış varlıqlarıq"

Dufourmantelle-nin intelektual yanaşması bədənin həm bir mədəni quruluş,həm də reaktiv ət və qandan ibarət gerçək bir şey olduğu ikili anlayışına söykənir.

"Həm düşünən varlıqlarıq, həm də düşüncələri birbaşa  olaraq təhdid edən bir aləm olan arzularla mübarizə aparması gərəkən təbii varlıqlarıq. (Xəstələrlə) yuxular üstündə işləyərkən, söz söylənməyənlərə və ya Bataille-ın 'ifadə edilə bilinməyən' olaraq xitab etdiyi şeyə gəldiyi zaman duyğuların düşüncəni təhlükəyə attığı anı görürəm. Seks və ölüm arasındaki bağlantı budur".Dufourmantelle-ə görə Fransız yazıçı Georges Bataille filosofları yönləndirə bilər. Klassik çalışması fərdiliyi məhv edən və varlıqların qlobal davamlılığına girişi təmin edən şeytani bir şəxsiyyəti xarakterizə edir. Dil yox olur,tək qalan ego geriyə çəkilir və anlamlar toplamı bir zamanlar sabit olan özünü aşıb keçir.

Bunlar ən yaxşısı klinikanın qapıları arxasında qalsınmı deyirsiniz? Dufourmantelle filosof papağını düzəldib "yox " deyir. Onun qavrayışına görə fəlsəfənin boyun əyib bütün artıqları psixoanalizə satmaması vacibdir. Nəticələr aşkardır: "[Bu yanaşma] seksuallığın fəlsəfə tarixində yad bir iş olduğu fikrini davam etdirir. Sanki 'sonra danışarıq' demək kimidir".

Əgər fəlsəfi düşüncə arzunun mahiyyətini müəyyənləşdirməkdə çətinə düşürsə, bəlkə də daha yaxşı bir yanaşma mahiyyət xüsusiyyətli bir həqiqəti axtarmaq yerinə həzzə, cinsi keyfin ifadəsinə baxmaq ola bilər.

Toulouse-da yaşayan bir Avstraliyalı filosof Romane Byrne bunu məhsuldar bir yol olaraq görür. "Antik Yunan və Roma'dan bu yana bütün fəlsəfi düşüncə həzzə deyil,arzuya fokuslanmışdır" deyir. "Ancaq həzz özümüzü və ətrafımızdaki dünyanı anlamanın bir yolu ola bilər."

Yüksək dərəcədə inşa edilmiş bir performans olaraq seks düşüncəsi ilə bu performansın ortaya çıxardığı həzz Byrne-nin 'estetik seksuallıq' ifadəsini yaratdığı son əsərindən mərkəzi bir nöqtədə, ən içtə sado-mazoşist bir şəkildə qarmaşıq bacarıq olaraq seksuallıq konsepti yer alır.

Byrne-nin diqqəti Michel Foucault-nun ars erotica'nın yalnız Şərqdə və antik mədəniyyətlərdə var olmuş olduğu yönündəki iddiasına bir növ cavab xüsusiyyətindədir. Byrne üçün digərlərindən əlavə De Sade və Bataille-ın işləri Qərbin günümüzdəki seks həyatı haqqında fərqli şeylər söyləyir.

"Mənim diqqətim bir fəalliyyət,performans və saf həzz olaraq seks üzərinədir. Həzz ənənəvi fəlsəfədə böyük bir yer qazanmamış olsa da, seksin meydana gətirdiyi həzzə və onun etdiklərinə baxmaq vacibdir. Bu daha çox seçim, hərəkət etmək qərarı və azad iradə ilə əlaqəlidir."

Freydci inqilabdan çox uzaqda qalmış olaraq seks haqqında düşünməyə başlamadıq isə, bu an həyəcanı artırmanın zamanıdır. Müasir texnologiya dünyası şeyləri vacib yönlərdə dəyişdirməyə başlamışdır. Seks və çoxalma eyni paketə daxildir. Amma bioelmin sıçrayışları və sərhədləri hər ikisini də ayrı-ayrı təhdid etməkdədir. Dofourmantelle-ə görə gələcək bizi yeni bir görüşə dəvət edir.

"Bugünkü biotexnologiya fiziki seksuallığın yeni bir sualını ortaya qoyur"deyir. "Çoxalma və seks arasındaki aralıq açılmağa davam edəcək. Çoxalmadan tamamilə qopmuş olan bu yeni seksuallıq necə görünəcək?"

Byrne də bunun  toxunulmayan bir sahə olduğunu qəbul edir: "Əgər seksuallıq artıq bir həqiqətlə bağlı deyilsə və pozitivizmdən ya da bir səbəb tapmaqdan əl çəksək,bu seksə çox şey ola bilmə, fərqli düşüncə, qavrayış və istifadə tərzlərinə daxil ola bilmə imkanı verər."

Önümüzdəki meydan çaşdırıcı və həyəcan verici və eyni zamanda da sarsıdıcıdır. Çoxalma məqsədi ilə seks, uzun zamandır nəyin normal görünəcəyi və nəyin pozğunluq, azğınlıq sayılacağını müəyyənləşdirmək üçün bir təlimat rolu oynamışdır. Əgər bu uzun birlikdəlik bitərsə, hələ doğru-dürüst sorğulanmamış tapmacalar özünü açığa çıxardacaqdır.

Gələcəyin filosofu nə qədər qonaqpərvər olacaq?

Tərcümə edən: Əhməd Əhmədov

Mənbə: https://www.abc.net.au/radionational/programs/philosopherszone/5406904?fbclid=IwAR2027EVpSy4Vd3N72NnF5qUdX-avdu-rFcIOU73DTC5MCsSIC-iFvXj53A